Zakres monitoringu w latach 2006-2008

Celem prac jest uzyskanie informacji o stanie zachowania gatunków i typów siedlisk przyrodniczych na wybranych stanowiskach oraz wypracowanie metodyki i organizacji monitoringu przyrody zgodnego z wymaganiami Dyrektywy Siedliskowej, pozwalającego na ocenę stanu zachowania gatunków i typów siedlisk przyrodniczych na poziomie stanowiska, obszaru, regionu biogeograficznego i kraju oraz opracowanie wniosków dotyczących ich ochrony.

Zgodnie ze wstępnym charakterem projektu zaplanowano badania monitoringowe o ograniczonym zakresie i zasięgu. Dotyczą wybranych gatunków i siedlisk przyrodniczych (20 gatunków zwierząt, 16 gatunków roślin oraz 20 typów siedlisk przyrodniczych), przede wszystkim typów siedlisk i gatunków szczególnie ważnych dla Wspólnoty Europejskiej, czyli tzw. siedlisk i gatunków priorytetowych. Część z nich została już objęta badaniami w 2006 r. Badania są prowadzone na wybranych obszarach na terenie całej Polski, z których znaczną część stanowią projektowane specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000. Uwzględniane są również obszary badane wcześniej w ramach monitoringu przyrody - będącego jednym z podsystemów Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). 

W ramach monitoringu siedlisk przyrodniczych przeprowadzono obserwacje terenowe na 1946 stanowiskach, z których część została zlokalizowana w 49 obszarach Natura 2000. Monitoringiem objęto 20 typów siedlisk przyrodniczych, w tym 17 priorytetowych. W przypadku gatunków roślin badania terenowe przeprowadzono na 125 stanowiskach, z których część zlokalizowana została w 43 obszarach Natura 2000. Monitoringiem objęto 16 gatunków roślin naczyniowych, w tym 10 priorytetowych. W ramach monitoringu zwierząt zbadano 820 stanowisk monitoringowych, z których część została zlokalizowana w 89 obszarach Natura 2000, obejmując badaniami 20 gatunków zwierząt, w tym 13 priorytetowych.

Siedliska przyrodnicze oraz gatunki objęte monitoringiem w latach 2006-2008

(*) - oznaczono siedliska i gatunki priorytetowe

Siedliska przyrodnicze

SIEDLISKA MORSKIE I NADMORSKIE

• *1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny)
• *1340 Śródlądowe halofilne łąki
• *2130 Nadmorskie wydmy szare
• *2140 Nadmorskie wrzosowiska bażynowe

SIEDLISKA ZAROŚLOWE

• *4070 Zarośla kosodrzewiny (Pinetum mugo)

SIEDLISKA ŁĄKOWE I MURAWOWE

• *6110 Skały wapiene i neutrofilne z roślinnością pionierską (Alysso-Sedion)
• *6120 Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
• *6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallescentis)
• *6230 Bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardetalia – płaty bogate florystycznie)

SIEDLISKA TORFOWISKOWE I ŹRÓDLISKOWE

• *7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)
• *7210 Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumi, Schoenetum nigricantis)
• *7220 Źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati

SIEDLISKA NASKALNE

• *8160 Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne ze zbiorowiskami ze Stipion calamagrostis

SIEDLISKA LEŚNE

• *9180 Jaworzyny lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach (Tilio platyphyllis-Acerion pseudoplatani)
• *91D0 Bory i lasy bagienne
• *91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
• *91I0 Ciepłolubne dąbrowy
• 91P0 Jodłowy bór świętokrzyski (Abietetum polonicum)
• 91Q0 Górskie reliktowe laski sosnowe (Erico-Pinion)
• 91T0 Śródlądowy bór chrobotkowy

Gatunki roślin

ROŚLINY NACZYNIOWE

• 1516 aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa
• 1528 skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus
• 1831 elisma wodna Luronium natans
• 1902 obuwik pospolity Cypripedium calceolus
• 1903 lipiennik Loesela Liparis loeselii
• *2094 sasanka słowacka Pulsatilla slavica
• *2109 warzucha polska Cochlearia polonica
• *2114 pszonak pieniński Erysimum pieninicum
• *2217 gnidosz sudecki Pedicularis sudetica
• 2249 dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia
• *4069 dzwonek karkonoski Campanula bohemica
• *4071 dzwonek piłkowany Campanula serrata
• *4087 sierpik różnolistny Serratula lycopifolia
• *4090 warzucha tatrzańska Cochlearia tatrae
• *4094 goryczuszka czeska Gentianella bohemica
• *4113 przytulia sudecka Galium sudeticum

Gatunki zwierząt

CHRZĄSZCZE

• *4021 Konarek tajgowy Phryganophilus ruficollis
• *1087 Nadobnica alpejska Rosalia alpina
• *1084 Pachnica dębowa Osmoderma eremita
• *4024 Sichrawa karpacka Pseudogaurotina excellens

MOTYLE

• *1078 Krasopani hera Euplagia (=Callimorpha) quadripunctaria
• 1065 Przeplatka aurinia Euphydryas aurinia
• *9003 Sówka puszczykówka Xylomoia strix

MIĘCZAKI

• 1032 Skójka gruboskorupowa Unio crassus

WAŻKI

• 1037 Trzepla zielona Ophiogomphus cecilia

RYBY

• 1163 Głowacz białopłetwy Cottus gobio
• *4009 Strzebla błotna Eupallasella (=Phoxinus) percnurus

PŁAZY

• 1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

SSAKI

• *4006 Kozica Rupicapra rupicapra tatrica
• *1354 Niedźwiedź Ursus arctos
• 1324 Nocek duży Myotis myotis
• 1361 Ryś Lynx lynx
• *2608 Suseł perełkowany Spermophilus suslicus
• *4003 Świstak Marmota marmota latirostris
• *1352 Wilk Canis lupus
• *2647 Żubr Bison bonasus

W ramach prac prowadzonych w latach 2006-2008 bada się wybrane wskaźniki, określające „kondycję” populacji i siedlisk gatunków, a w przypadku siedlisk przyrodniczych – wskaźniki zachowania ich struktury i funkcji. Zbierane są także informacje dotyczące aktualnych i przyszłych oddziaływań na gatunek/siedlisko przyrodnicze oraz prowadzonych na obszarze działań ochronnych i ich skuteczności.

Uzyskane w wyniku badań informacje gromadzi się w bazie danych, w postaci formularzy sprawozdawczych dla kontroli terenowych, stanowisk i obszarów. W sytuacjach, gdy monitorowane stanowisko jest równoznaczne z monitorowanym obszarem lub, gdy na jednym obszarze znajduje się tylko 1 stanowisko gatunku, do zapisu wyników monitoringu służy 1 formularz.

Prace monitoringowe są organizowane na trzech poziomach: instytucja koordynująca, koordynatorzy krajowi i eksperci lokalni. Instytucja koordynująca koordynuje całość monitoringu, powołuje koordynatorów krajowych, opracowuje instrukcję do wypełniania raportów terenowych, sprawuje nadzór nad wynikami i w razie wątpliwości dopilnowuje ich właściwego opracowania, gromadzi dane. Metodykę badań dla monitorowanych, w ramach projektu, gatunków/typów siedlisk opracowują koordynatorzy krajowi w porozumieniu z instytucja koordynującą. Opracowują oni także sposób oceny stanu zachowania gatunków/typów siedlisk i dokonują tej oceny. Kierują pracą ekspertów lokalnych, którzy prowadzą badania w terenie, przygotowują i wprowadzają do centralnej bazy danych formularze sprawozdawcze z badań terenowych. Dane te są weryfikowane przez koordynatora krajowego i przesyłane do instytucji koordynującej.

Wykonawcami badań terenowych w ramach wstępnego monitoringu są przede wszystkim specjaliści, ponieważ przeprowadzenie badań w wielu przypadkach wymaga specjalistycznej wiedzy (np. fitosocjologicznej), umiejętności zidentyfikowania gatunków, znajomości lokalizacji stanowisk, a ponadto stan pewnych badanych parametrów (np. jakości siedliska gatunku) można wstępnie ocenić bez ich „mierzenia”, tylko w oparciu o doświadczenie badawcze (ang. best expert judgement), co znacznie upraszcza procedurę. ...wyniki»

Uzyskane w wyniku badań dane terenowe zostaną zapisane w komputerowej bazie danych, w postaci formularzy sprawozdawczych dla stanowisk i obszarów Natura 2000.

Wyniki monitoringu 2006-2008