W czasopiśmie Forests ukazała się publikacja przedstawiająca wyniki badań dotyczących zależności pomiędzy występowaniem niecierpka drobnokwiatowego a siedliskiem przyrodniczym 9180 – jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach. Analizy zostały wykonane na podstawie danych zebranych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
Czym jest siedlisko 9180*?
Siedlisko przyrodnicze 9180* obejmuje lasy liściaste rozwijające się na stromych, skalistych zboczach oraz w wąwozach, najczęściej z dominacją jaworu i lipy. Charakteryzuje je wysoka wilgotność, specyficzny mikroklimat oraz aktywne procesy erozyjne. Ze względu na ograniczony zasięg i wyjątkowe walory przyrodnicze siedlisko to zostało uznane za priorytetowe w ramach Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), co oznacza konieczność jego szczególnej ochrony i monitorowania w państwach członkowskich UE. W Polsce występuje ono wyłącznie w południowej części kraju, w obszarach górskich i podgórskich.
Gatunek inwazyjny
Niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora) to obcy i inwazyjny gatunek rośliny, szeroko rozprzestrzeniony w Polsce. Najczęściej pojawia się w lasach liściastych i mieszanych, szczególnie tam, gdzie warunki świetlne i wilgotnościowe sprzyjają szybkiemu wzrostowi roślin zielnych. Gatunek ten może tworzyć zwarte płaty i konkurować z rodzimymi roślinami runa leśnego o przestrzeń, światło i zasoby. Powszechnie uważa się, że wyżej wymieniony gatunek może stanowić istotne zagrożenie dla lasów liściastych, zwłaszcza łęgowych, grądowych i bukowych występujących na siedliskach wilgotnych.
Najważniejsze wnioski
Badania wykazały, że choć powierzchnie z obecnością niecierpka drobnokwiatowego nie różnią się istotnie od powierzchni bez tego gatunku pod względem średniej liczby gatunków w runie, to jego występowaniu towarzyszą wyraźne zmiany w strukturze roślinności. Na takich powierzchniach obserwuje się mniejszą liczbę gatunków charakterystycznych dla tzw. „starych lasów” oraz większą obecność gatunków drzewiastych w runie, co może wskazywać na preferowanie przez niecierpka drobnokwiatowego miejsc o wyższym stopniu przekształcenia siedliska. Wyniki wskazują również, że niecierpek słabo radzi sobie w warunkach ograniczonego światła i na większych wysokościach nad poziomem morza, co odzwierciedla jego wrażliwość na czynniki klimatyczne i konkurencję ze strony gatunków cieniolubnych, zwłaszcza takich jak buk zwyczajny (Fagus sylvatica) i jodła pospolita (Abies alba). Za istotną barierę dla jego rozprzestrzeniania uznano również obecność paproci wietlicy samiczej (Athyrium filix-femina), która najprawdopodobniej dzięki swoim rozmiarom skutecznie ogranicza jego rozwój.
Ostatecznie stwierdzono, że wpływ niecierpka na siedlisko przyrodnicze 9180 zależy przede wszystkim od lokalnych warunków środowiskowych, dlatego działania ochronne należy planować w oparciu o lokalny kontekst uwarunkowań siedliskowych.
Gdzie znaleźć więcej informacji?
Przywoływana publikacja pt. „Habitat Condition of Tilio–Acerion Forest Facilitates Successful Invasion of Impatiens parviflora DC.” jest dostępna tutaj. Autorami artykułu są: Kateryna Lipińska, Adam Cieśla, Olena Hrynyk, Karol Sokołowski i Radosław Gawryś z Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie Starym. Więcej o siedlisku 9180 – w tym metodykę monitoringu oraz wyniki badań z poszczególnych lat – można znaleźć w zakładce "Co badamy".
